Facebook ကို စြန္႔ခြာရမည့္ အခ်ိန္လား
- ေမာင္မိုးဇြန္
- Apr 2, 2018
- 2 min read
Tesla နဲ႔ Mozilla လို နာမည္ေက်ာ္ နည္းပညာလုပ္ငန္းၾကီးေတြက Cambridge Analytica အရႈပ္ေတာ္ပံုနဲ႔ ပတ္သတ္ျပီး Facebook ကို သပိတ္ေမွာက္လိုက္ၾကပါတယ္။ Tesla ရဲ႕ အၾကီးအကဲ Elon Musk ဟာဆိုရင္ သူတို႕ရဲ႕ ကားကုမၸဏီ Tesla နဲ႔ အာကာသသယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးလုပ္ငန္း SpaceX တို႔ရဲ႕ Facebook page ေတြကို ဖ်က္ခ်လိုက္တဲ့အထိပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ Facebook ဟာ သန္းဆယ္နဲ႔ခ်ီ Like လုပ္ထားတဲ့ Page တစ္ခ်ိဳ႕ကို ဆံုးရံႈးသြားပါတယ္။
Mozilla ကေတာ့ သူ႕ Browser ေပၚကေန အသံုးျပဳမယ္ဆိုရင္ Facebook ရဲ႕ ေၾကာ္ျငာေတြကို ေဖာ္ျပေပးသြားမွာမဟုတ္ပဲ ပိတ္ပင္ထားမယ္လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဂ်ာမနီအေျခစိုက္ Commerzbank နဲ႔ အီလက္ထရြန္နစ္ပစၥည္းထုတ္လုပ္သူ Sonos တို႔ကလည္း Facebook မွာ ေၾကာ္ျငာမထည့္သြင္းေတာ့ဘူးလို႔ ဆိုထားၾကပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ WhatsApp ရဲ႕ ပူးတြဲတည္ေထာင္သူ Brian Acton ကလည္း #deletefacebook ဆိုတဲ့ Campaign ကို စတင္လုိက္ျပီးေတာ့ ဒါဟာ Facebook ကို စြန္႔ခြာရမယ့္အခ်ိန္လို႔ ဆိုလုိက္ျပန္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္က Youtube ကို ေၾကာ္ျငာလုပ္ငန္း ၂၅၀ ေလာက္က သပိတ္ေမွာက္တဲ့ အေျခအေနနဲ႔ ယွဥ္ရင္ ဒါဟာအဆိုးရြားဆံုး အေျခအေနေတာ့မဟုတ္ေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေစ်းကြက္ထဲမွာ ရွယ္ယာေစ်းေတြထိုးက်သြားတာေၾကာင့္ တစ္ပတ္ပတ္အတြင္းမွာ ေဒၚလာ ၇၅ ဘီလီယံေလာက္ ဆံုးရံႈးသြားတာကေတာ့ Facebook ကို အထိနာေစပါတယ္။
Cambridge Analytica ရဲ႕ အခ်က္အလက္အလြဲသံုးစားလုပ္မႈျပႆနာအျပင္ စီးပြားေရးနယ္ပယ္က ယိမ္းယိုင္မႈ အေျခအေနေတြေၾကာင့္လည္း ႏိုင္ငံတကာ Facebook သံုးစြဲသူေတြကေတာ့ Facebook အေပၚ ယံုၾကည္မႈက်ဆင္းလာျပီးေတာ့ ဆက္သံုးသင့္မသံုးသင့္ ဝိဝါဒကြဲစရာအေျခအေနျဖစ္လာပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဒီအရႈပ္ေတာ္ပံု ျပႆနာေတြမျဖစ္ပြားခင္ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၀၁၇ ေအာက္တိုဘာေလာက္ကတည္းက စာေရးဆရာ စေကာ့တ္ ဂယ္လိုေဝးက သူ႕ရဲ႕ The Four ဆုိတဲ့စာအုပ္မွာ Facebook ရဲ႕ ဒီလို အခ်က္အလက္အလြဲသံုးစားမႈေတြရွိေနတယ္ဆိုတာကို ၾကိဳတင္သတိေပးခဲ့ဖူးပါတယ္။
“လူမႈကြန္ယက္ ကုမၸဏီတစ္ခုသည္ သင့္ကေလးငယ္၏ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဓာတ္ပံုမ်ားကို ဆန္းစစ္ စစ္ေဆးသည္၊ သင့္ဖုန္းကို Activate လုပ္၍ ေခ်ာင္းေျမာင္းခိုးယူနားဆင္ႏုိင္သည့္ ဝတၳဳပစၥည္းတစ္ခုသဖြယ္အသံုးခ်သည္၊ ယင္းေနာက္ အဆိုပါ အခ်က္အလက္မ်ားကို Fortune 500 စာရင္းဝင္ကုမၸဏီမ်ားထံ ေရာင္းခ်လုိက္ေလသည္။ …. ကၽြႏု္ပ္တို႔သည္ မိမိတို႔၏ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ခပ္လြယ္လြယ္ပင္ သတိမမူပဲ ပစ္ထားမိေနၾကေသ္ာလည္း ၎ကုမၸဏီမ်ားကမူ ၎တို႔အက်ိဳးအျမတ္အတြက္ ယင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို ရယူအသံုးခ်ေနၾကသည္။” ဆိုျပီး လြန္ခဲ့တဲ့ ၆ လေက်ာ္ကတည္းက ဂယ္လိုေဝးက ျပင္းျပင္းထန္ထန္ထုတ္ေဖာ္ေဝဖန္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႕ေဝဖန္မႈေတြ မွန္ကန္တယ္ဆိုတာကိုေတာ့ လူေတြက ခုခ်ိန္မွ သတိထားမိလာၾကတာပါ။
အထူးသျဖင့္ Cambridge Analytica ရဲ႕အခ်က္အလက္ အလြဲသုံုးစားမႈ အ႐ႈပ္ေတာ္ပုံ ပၚေပါက္လာတဲ့အခ်ိန္မွာမွျဖစ္ပါတယ္။ Cambridge Analytica ဟာ ၂၀၁၆ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ေရြးေကာက္ပြဲအပါအဝင္ ေဖာက္သည္တစ္ခ်ိဳ႕ရဲ႕ ကုိယ္က်ိဳးအတြက္ အသံုးခ်ဖို႔ Facebook သုံးစြဲသူ သန္း ၅၀ ရဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြကို အလြဲသုံးစားျပဳလုပ္ခဲ့တာပါ။
ဒီလိုလုပ္ဖို႔အတြက္ Facebook ရဲ႕ သေဘာတူညီခ်က္နဲ႔ Facebook ေပၚကေနတဆင့္ ‘personality test’ app ေတြကို အသံုးခ်ခဲ့ပါတယ္။ ‘personality test’ app ေတြဆိုတာက မိမိဘယ္ Celebrity နဲ႔တူသလဲတို႔၊ ဘယ္အသက္အရြယ္မွာ ေသမလဲတို႔၊ ဘယ္နာမည္ေက်ာ္ပုဂၢိဳလ္နဲ႔ ေဆြးမ်ိဳးေတာ္စပ္လဲတို႔လိုမ်ိဳး Profile ကို အေျခခံျပီး အေပ်ာ္သေဘာဝင္ေရာက္စမ္းသပ္ႏုိင္တဲ့ Facebook app ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကေနတဆင့္ ဘယ္သူေတြ ဘာေတြကို ေလ့လာျပီး ဘာေတြကို ႏွစ္သက္တယ္ဆိုတာကို သူတုိ႔က ခုိးယူမွတ္သားသြားတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလုပ္ေဆာင္မႈကို ၂၀၁၅ ခုႏွစ္ကတည္းက စတင္ေနတာျဖစ္ျပီးေတာ့ ကမၻာတစ္လႊားက ေရြးေကာက္ပြဲအေတာ္မ်ားမ်ားနဲ႔ ေၾကာ္ျငာလုပ္ငန္းေတြမွာ ျပန္လည္အသံုးခ်ဖို႔ ေရာင္းစားခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီကေန ဘယ္ေလာက္အတုိင္းအတာ ပမာဏအထိ အခ်က္အလက္ေတြ ေပါက္ၾကားသြားတယ္ဆိုတာ ဘယ္သူမွ အတိအက် မသိႏုိင္ေသးပါဘူး။
တကယ္တမ္းအားျဖင့္ ဒီလိုျဖစ္ပ်က္သြားရတာဟာ Facebook ရဲ႕ အခ်က္အလက္အေသးစိတ္ မွတ္တမ္းတင္မႈေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ Facebook ဟာ အသံုးျပဳသူတစ္ေယာက္ရဲ႕ အမည္ရင္း၊ ေမြးသကၠရာဇ္စတဲ့ အေသးစိတ္အခ်က္အလက္ေတြအပါအဝင္ အခ်က္အလက္အမ်ိဳးအစား ၇၁ မ်ိဳးအထိ သတ္မွတ္ျပီး ခြဲျခားမွတ္တမ္းတင္ထားေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီအမ်ိဳးအစားခြဲျခား မွတ္တမ္းတင္မႈမွာ Chat history ေတြ၊ သြားခဲ့တဲ့ Check-in ဝင္ခဲ့တဲ့ ေနရာေတြ၊ ဝါသနာ၊ အေလ့အက်င့္၊ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးအျမင္စတာေတြပါဝင္ပါတယ္။ ကာလရွည္ၾကာလြန္းသြားလို႔ မရွိေတာ့ဘူးလို႔ မမွတ္ယူပါနဲ႔။ Facebook ဟာ အေသးအမႊားအေသးစိတ္အခ်က္အလက္ေလးေတြကအစ မွတ္တမ္းတင္ထားတာပါ။ ဖ်က္ခ်လုိက္တဲ့ Chat record ေတြနဲ႔ Search history ေတြက အစပါဝင္ပါတယ္။ ဘယ္လို Device ေတြ သံုးတယ္၊ ဘယ္လို Operation System ေတြ သံုးတယ္၊ ဘယ္ Browser ေတြ အမ်ားဆံုး အသံုးျပဳတယ္ဆိုတာမ်ိဳးနဲ႔ ခရီးသြားရင္ ဘာေတြလုပ္တတ္တယ္ဆိုတာမ်ိဳးေတြကိုလည္း သူတို႔သိရွိေနပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ ဘယ္လို Page ေတြကို Like လုပ္ထားတယ္၊ ဘယ္လို Status ေတြ တင္ေလ့ရွိတယ္၊ သူငယ္ခ်င္း မ်ားတယ္ နည္းတယ္၊ ဘယ္လိုလူမ်ိဳးကို သူငယ္ခ်င္းအျဖစ္ ထားေလ့ရွိတယ္၊ အလုပ္အကိုင္အေျခအေနဘယ္လိုရွိတယ္နဲ႔ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရးမွာ ဘယ္အေျခအေနရွိတယ္ဆိုတာေတြကို မွတ္တမ္းတင္ထားတာေၾကာင့္ သူတို႔နဲ႔ ကိုက္ညီမယ့္ ေၾကာ္ျငာေတြကို ကိုက္ညွိေပးပို႔ႏုိင္ေနတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလို အေသးစိတ္ မွတ္တမ္းတင္တတ္တဲ့ Facebook ဆီကေန အခ်က္အလက္ေတြ ေပါက္ၾကားသြားတာျဖစ္တာေၾကာင့္ ဒီအရႈပ္ေတာ္ပံုမွာ လူတစ္ဦးခ်င္းစီကေန ဘယ္ေလာက္ အခ်က္အလက္ေတြေပါက္ၾကားသြားသလဲဆိုတာကို ဝိုင္းျပီးစိုးရိမ္ေနၾကတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ အသံုးျပဳသူေတြကို အတန္အသင့္ စိတ္ေအးေစတာက Facebook ေပၚမွာ ရွိတဲ့ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ အခ်က္အလက္ေတြကို ဥပေဒေၾကာင္းအရ ကာကြယ္ေပးထားတာပဲျဖစ္ပါတယ္။ Facebook အေနနဲ႔ လက္လြတ္စပယ္ အခ်က္အလက္ေတြကို မွ်ေဝလို႔မရပါဘူး။ အခု ျပႆနာမွာဆိုရင္လည္း Cambridge Analytica ဘက္က အလြဲသံုးစားမႈလုပ္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တရားစြဲဆိုခြင့္ရွိေနျပီးေတာ့ တရားစြဲဆိုမႈတစ္ခ်ိဳ႕လည္း စတင္ေနျပီျဖစ္ပါတယ္။
Facebook ကေတာ့ ဒီျဖစ္ရပ္အတြက္ မာ့ခ္ဇူကာဘတ္ကိုယ္တုိင္ လက္မွတ္ထိုးထားတဲ့ ေတာင္းပန္စာတစ္ေစာင္ထုတျ္ပန္ခဲ့ျပီးေတာ့ ျဗိတိန္က သတင္းစာၾကီးေတြျဖစ္တဲ့ The Observer၊ The Mail on Sunday၊ Sunday Times၊ Sunday Telegraph၊ Sunday Mirror နဲ႔ Sunday Express တို႔မွာ အဲ့ဒီစာကို စာမ်က္ႏွာျပည့္ေၾကာ္ျငာထည့္သြင္းေဖာ္ျပျပီး ေတာင္းပန္ခဲ့ပါတယ္။
နည္းပညာေလာကမွာ ဒီလိုျပႆနာမ်ိဳးေတြက ခုမွျဖစ္ေပၚလာတာမဟုတ္ပဲနဲ႔ LinkedIn နဲ႔ လူမႈေရးေဖာက္ျပန္သူေတြအသံုးျပဳတဲ့ Ashley Madison တို႔လို လူမႈကြန္ယက္ဝက္ဘ္ဆိုက္မ်ိဳးေတြလည္း အခ်က္အလက္ေပါက္ၾကားမႈမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ထူးျခားတာကေတာ့ Facebook နဲ႔ Cambridge Analytica အရႈပ္ေတာ္ပံုမွာေတာ့ Facebook ကုိယ္တုိင္က အခ်က္အလက္ေတြကို ရယူခြင့္ျပဳသလိုျဖစ္ခဲ့တာပဲျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္လည္း အသံုးျပဳသူေတြ ေတြးေနၾကသလုိမ်ိဳး တကယ္ကို Facebook ရဲ႕ အဆံုးသတ္အခ်ိန္ကို ေရာက္ျပီလား? Facebook ကို စြန္႔ခြာရမယ့္အခ်ိန္ေရာက္ျပီလား? ဆိုတာကေတာ့ ေျဖဖုိ႔ ခက္ေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
Tesla နဲ႔ Mozilla တို႔ကိုယ္တုိင္ Facebook ကို သပိတ္ေမွာက္လိုက္ၾကေပမယ့္ ဒါဟာ ယာယီသာျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ WhatsApp ရဲ႕ ပူးတြဲတည္ေထာင္သူ Brian Acton က Facebook ကို စြန္႔ခြာရမယ့္အခ်ိန္လို႔ ဆိုေနေပမယ့္ Facebook ကပိုင္ဆုိင္တဲ့ Instagram ကိုေတာ့ ဆက္သံုးမွာျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုျပန္ပါတယ္။
ကမၻာ့လူဦးေရ ၃ ပံု ၂ ပံုေလာက္ အသံုးျပဳေနတဲ့ Facebook ကို စြန္႔ခြာဖို႔ဆိုတာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြအတြက္ေရာ သာမန္အသံုးျပဳသူေတြအတြက္ပါ ေျပာသေလာက္ေတာ့ မလြယ္လွတာျမင္ရပါတယ္။ Facebook ဟာ အသံုးျပဳသူေတြအတြက္ တျခား Social Media ေတြထက္ ပိုျပည့္စံုတဲဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို ဖန္တီးေပးထားသလို ပိုက်ယ္ျပန္႔တဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းကိုလည္း ခ်ိတ္ဆက္ေပးထားပါတယ္။ ဒီအေျခအေနဟာ ေၾကာ္ျငာရွင္ေတြအတြက္လည္း လက္လႊတ္ဖို႔ ခက္ခဲတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။
ဂယ္လိုေဝးရဲ႕ စာထဲမွာေတာ့ မီဒီယာေတြ၊ အစိုးရေတြနဲ႔ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံသူေတြကိုယ္တုိင္က Facebook ကို အလုိလုိက္အၾကိဳက္ေဆာင္ေျမွာက္ပင့္ခဲ့ၾကသလို အကန္႔အသတ္မဲ့ အရင္းအႏွီးေတြနဲ႔ စိတ္တုိင္းက် ခ်ယ္လွယ္ခြင့္ေတြလည္း ေပးမိခဲ့တာေၾကာင့္ ဒီအေျခအေနကို ေရာက္လာတာျဖစ္ျပီး ခုေတာ့ သူတို႔ကို ဇာတ္ၾကိဳးသတ္ဖို႔ ခက္ေနျပီလို႔ ဆိုပါတယ္။
ဂယ္လိုေဝးေျပာခဲ့သလိုပဲ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြသာမကပဲ လူေတြကိုယ္တုိင္လည္း Facebook ကို တကယ့္ဘဝရဲ႕ တျခားမ်က္ႏွာစာလို အသံုးခ်ေနၾကတာေၾကာင့္ စြန္႔ခြာဖို႔ ခက္ေနလိမ့္ဦးမွာျဖစ္ပါတယ္။
Mobile Guide
Vol.4/No.49
Comments