မိမိရဲ႕ လူမႈကြန္ယက္အေကာင့္ေတြ လံုျခံဳစိတ္ခ်ရေစဖို႔ ဆိုရင္
- ေမာင္မိုးဇြန္
- Nov 30, 2017
- 3 min read
ဒီေန႔ေခတ္မွာေတာ့ စမတ္ဖုန္း၊ အင္တာနက္နဲ႔ လူမႈကြန္ယက္ဝက္ဘ္ဆိုက္ေတြဟာ လူတုိင္းနီးပါးနဲ႔ ခြဲျခားလို႔မရေလာက္ေအာင္ကို နီးစပ္ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့အရာေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕ ၃ ပံံု ၂ ပံုေလာက္ဟာ မိုဘုိင္းဖုန္းေတြ အသံုးျပဳေနသလို လူတစ္ေယာက္ဟာ ပ်မ္းမွ်တစ္ေန႔ကို ၄ နာရီေလာက္ အင္တာနက္ အသံုးျပဳျဖစ္ေနတယ္လို႔လည္း စစ္တမ္းေတြက ဆိုၾကပါတယ္။
ျမန္မာျပည္မွာလည္း မိုဘိုင္းဆက္သြယ္ေရးစနစ္ေတြ တိုးတက္လာတာေၾကာင့္ မိုဘုိင္းဖုန္းအသံုးျပဳသူ အေရအတြက္ အလွ်င္အျမန္တိုးတက္လာေနသလို အင္တာနက္နဲ႔ လူမႈကြန္ယက္အသံုးျပဳမႈႏႈန္းကလည္း ထပ္ခ်ပ္မကြာ လုိက္ပါတိုးတက္လာေနပါတယ္။ စာရင္းေတြအရဆိုရင္ ျပည္တြင္း အင္တာနက္အသံုးျပဳသူအေရအတြက္က ၂၅-၃၀ သန္း ေလာက္အထိရွိေနျပီးေတာ့ ဒီပမာဏရဲ႕ ၉၀% ေလာက္ကလည္း အင္တာနက္ အသံုးျပဳေနၾကတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
အထူးသျဖင့္ေတာ့ Facebook ၊ Instagram ၊ Viber ၊ Wechat စတဲ့ လူမႈကြန္ယက္နဲ႔ Social Messaging App ေတြဟာ လူသံုးအမ်ားဆံုးပါပဲ။ တခ်ိဳ႕မ်ားဆိုရင္ Facebook ကိုေတာင္ အင္တာနက္လို႔ ထင္ျမင္ယူဆေနတုန္းပါ။ ဒီလို လူမႈကြန္ယက္အသံုးျပဳမႈပမာဏ တဟုန္ထိုး ျမင့္တက္လာတာေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံလို အေျခခံအားျဖင့္ နည္းပညာဗဟုသုတ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔မရွိေသးတဲ့ ႏိုင္ငံမ်ိဳးမွာ ေဘးထြက္ဆုိးက်ိဳးေတြ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ အသံုးျပဳသူေတြအေနနဲ႔ အေျခခံလိုက္နာသင့္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းေတြ နည္းပညာ လံုျခံဳေရးအသိသုတေတြ မရွိတာေၾကာင့္လည္း ထိမ္းသိမ္းကိုင္တြယ္ရ ခက္ခဲလာပါတယ္။
လူမႈကြန္ယက္ဆိုတာကလည္း တစ္ခ်ိဳ႕ေတြအတြက္ေတာ့ ဓာတ္ပံုေတြတင္ ၊ လူတစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ ခံစားခ်က္ေတြ မွ်ေဝ ၊ အသိပညာေတြ၊ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ျဖန္႔ျဖဴးရာေနရာျဖစ္ေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ေသာသူေတြအတြက္ေတာ့ ဒီလိုမဟုတ္ျပန္ပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ လူပုဂၢိဳလ္ေတြအေနနဲ႔ လူမႈကြန္ယက္ကို လြဲမွားစြာအသံုးခ်တာေတြ ပိုမိုတိုးပြားလာေနျပီးေတာ့ သတင္းမွားေတြ ျဖန္႔ခ်ိျခင္းတာ၊ အမုန္းစကားနဲ႔ ညစ္ညမ္းလိင္မႈဆုိင္ရာ အေၾကာင္းအရာေတြ ျဖန္႔ခ်ိတာနဲ႔ တစ္ပါးသူရဲ႕ ပုဂၢိဳလ္ေရးလြတ္လပ္မႈနဲ႔ လံုျခံဳမႈကို ထိပါးတာေတြပါ ျပဳမူလာၾကပါတယ္။
လူတစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ ေတြးေခၚပံုနဲ႔ အသံုးခ်ပံုကို ကန္႔သတ္ဖို႔ကေတာ့ မျဖစ္ႏုိင္တာေၾကာင့္ သတင္းမွားေတြ ျဖန္႔ခ်ိျခင္းတာ၊ အမုန္းစကားနဲ႔ ညစ္ညမ္းလိင္မႈဆုိင္ရာ အေၾကာင္းအရာေတြကုိ ကုန္စင္ေအာင္ တားဆည္းဖို႔ေတာ့ မလြယ္ကူလွပါဘူး။ ဒီျပႆနာေတြအတြက္ကေတာ့ မိမိ အသိစိတ္နဲ႔ မိမိ ေစာင့္စည္းထိန္းခ်ဳပ္ ခ်င့္ခ်ိန္ အသံုးျပဳတာက အသင့္ေတာ္ဆံုးနည္းလမ္းပါပဲ။
ဒီျပႆနာေတြအတြက္ကေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ လူသံုးမ်ားတဲ့ Facebook အတြက္ဆိုရင္ Facebook Community Standards လို စည္းကမ္းခ်က္ေတြကို ဖတ္ရႈေလ့လာလုိက္နာတာက အသင့္ေတာ္ဆံုးပါပဲ။
ဒီႏွစ္ပိုင္းထဲမွာ ျဖစ္ပြားမႈမ်ားလာေနတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေရးလြတ္လပ္မႈနဲ႔ လံုျခံဳမႈကို ထိပါးတာတဲ့ အျပဳအမူမ်ိဳးေတြ (တနည္း) အရပ္သံုးအေခၚ အေကာင့္ Hack တာေတြအတြက္ကေတာ့ ကိုယ္တုိင္ကာကြယ္ႏုိင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြ ရွိပါတယ္။
ပုဂၢိဳလ္ေရး၊ ဘာသာေရး၊ လူမ်ိဳးေရး၊ ေငြေၾကး၊ ဂုဏ္သိကၡာ၊ ေပ်ာ္ရႊင္လိုမႈ စတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ဒီေန႔ေခတ္ လူမႈကြန္ယက္အသံုးျပဳသူေတြအၾကားမွာ အေကာင့္ဟက္ခံရတာမ်ိဳးေတြ အျဖစ္ပိုပို စိတ္လာေနေပမယ့္ ေယ်ဘုယ်အားျဖင့္ အသံုးျပဳသူ ကိုယ္တုိင္ေပါ့ေလ်ာ့မႈကေန Hack ခ်င္သူေတြအတြက္ အခြင့္အေရးရသြားတာမ်ိဳးက အမ်ားဆံုးျဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီအခ်က္ကို အေလးထားျပင္ဆင္ျပီး ၾကိဳတင္တားဆီးထားႏုိ္င္ရင္ ဒီေဘးရန္ကေန အမ်ားၾကီး ကာကြယ္ႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။
အၾကမ္းဖ်ဥ္းေျပာရမယ္ဆိုရင္ ဒီေန႔ေခတ္မွာ အင္တာနက္ ဝက္ဘ္ဆိုက္ေတြ၊ Moblie Banking စနစ္ေတြနဲ႔ လူမႈကြန္ယက္ Account ေတြ အားလံုးဟာ လံုုျခံဳေရးအတြက္ Password စနစ္ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို ကာကြယ္ ခ်ိတ္ဆက္ အသံုးျပဳထားေလ့ရွိပါတယ္။ Password ေတြဟာ သံုးစြဲသူေတြရဲ႕ ဘ႑ာေရးအခ်က္အလက္၊ အေႂကြးဝယ္ကတ္ အခ်က္အလက္နဲ႔ ကုိယ္ေရး အခ်က္အလက္ေတြကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ ခံစစ္အုတ္တံတိုင္းၾကီးပါပဲ။ ဒီလို Password ေတြ အသံုးျပဳျပီး ကာကြယ္ထားၾကတယ္ဆိုေပမယ့္လည္း လူတစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ အမႈမဲ့ အမွတ္မဲ့ ေပါ့ေလ်ာ့မႈေသးေသးေလးေတြေၾကာင့္ Password က်ိဳးေပါက္မႈေတြ မၾကာခဏျဖစ္ေပၚေနပါတယ္။ Hacker ေတြေျပာေနၾကစကားေလးကေတာ့ “Password တုိင္းဟာ ခ်ိဳးဖ်က္လို႔ရတယ္” ဆိုတာပါပဲ။
လူမႈကြန္ယက္နဲ႔ အင္တာနက္အသံုးျပဳသူေတြအေနနဲ႔ အြန္လိုင္းအသံုးျပဳတဲ့အခါမွာ အႏၲရာယ္ရိွတဲ့ အျပဳအမူေတြနဲ႔ လက္မခံႏိုင္ေလာက္တဲ့ အမွားအယြင္းေတြကို ျပဳလုပ္မိေနတယ္ဆိုရင္ အခုအခ်ိန္ကစၿပီး ရပ္ဆိုင္းသင့္ျပီလို႔ပဲ ဆိုရပါေတာ့မယ္။ လူမႈကြန္ယက္အသံုးျပဳသူေတြရဲ႕ ကိုယ္ေရးအခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ Account ေတြကို ကာကြယ္ဖို႔ ေအာက္ ေဖာ္ျပပါ အခ်က္ ၆ ခ်က္ကုိ အေျချပဳျပီး ျပန္လည္သံုးသပ္ျပင္ဆင္သင့္ပါတယ္။
(၁) လုံၿခဳံမႈမရွိတဲ့ Password ကုိ မေရြးပါနဲ႔
လူအမ်ားက password ေတြကို မေမ့ေအာင္ ခပ္လြယ္လြယ္ နဲ႔ မွတ္ရလြယ္တဲ့ စာသားမ်ိဳးေတြ၊ မိမိနဲ႔ ပတ္သတ္တဲ့ ေန႔စြဲမ်ိဳးေတြနဲ႔ ဖန္တီးထားေလ့ရွိပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေတြဆိုရင္ “123456” နဲ႔ “password” တို႔လိုမ်ိဳး အလြန္လြယ္ကူလြန္းတဲ့ Password မ်ိဳးေတြကိုေတာင္ အသံုးျပဳေနၾကပါတယ္။ မိမိရဲ႕ ကိုယ္ေရးအခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ လူမႈကြန္ယက္ Account ေတြကို စိတ္ခ်လက္ခ် အသံုးျပဳခ်င္တယ္ဆိုရင္ ခန္႔မွန္းရလြယ္ကူတဲ့ password ေတြကို ေရွာင္က်ဥ္ရမွာျဖစ္ျပီးေတာ့ (ျဖစ္ႏုိင္ရင္) စာလုံးေရ ၁၂ လံုးထက္ ရွည္ၿပီး အကၡရာ၊ နံပါတ္နဲ႔ အျခားသေကၤတေတြပါ ပါဝင္တဲ့ password မ်ိဳးကို ဖန္တီးျပီး ေရြးခ်ယ္အသုံးျပဳသင့္ပါတယ္။ ျပီးရင္ ပံုမွန္အေနနဲ႔ ၆ လ တစ္ၾကိမ္ေလာက္ Password ကို ေျပာင္းလဲ အသံုးျပဳေနဖို႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္။
(၂) Two-factor authentication သုံးပါ
အခုေနာက္ပိုင္း Facebook အပါအဝင္ နာမည္ေက်ာ္ လူမႈကြန္ယက္ေတြ၊ Mobile Banking စနစ္ေတြနဲ႔ အင္တာနက္ ဝက္ဘ္ဆိုက္ေတြဟာ ၎တိုရဲ႕ Login စနစ္မွာ two-factor authentication စနစ္ ထည့္သြင္း အသံုးျပဳလာပါတယ္။ ဒီစနစ္က Login ဝင္ေရာက္ခ်ိန္မွာ Password မွန္ကန္ရံုနဲ႔ Account ထဲကို ဝင္ေရာက္ခြင့္မျပဳပဲ မိမိဖုန္းဆီကို Code နံပါတ္ေပးပို႔ျပီး အဲဒီ Code နံပါတ္မွန္ကန္ေအာင္ ျဖည့္ႏိုင္မွ Account ထဲကို ဝင္ေရာက္ခြင့္ျပဳတဲ့ စနစ္တစ္မ်ိဳးပါ။ ဒီနည္းလမ္းကို အခ်ိဳ႕က အလုပ္ရႈပ္တယ္လို႔ ယူဆျပီး အသံုးမျပဳၾကပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဒီနည္းလမ္းဟာ စိတ္ခ်ရတဲ့ ကာကြယ္ေရးစနစ္တစ္ခုျဖစ္ျပီးေတာ့ မိမိ Account ကို တစ္စံုတစ္ေယာက္က ဝင္ဖို႔ ၾကိဳးစားေနရင္လည္း အလြယ္တကူ သိႏုိင္မွာျဖစ္ပါတယ္။
(၃) Account အမ်ိဳးမ်ိဳးအတြက္ မတူညီတဲ့ password ေတြ သတ္မွတ္ အသုံးျပဳပါ
ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ ဝက္ဘ္ဆုိက္အမ်ားအျပားအျပင္ လူမႈကြန္ယက္ account တစ္ခုေတြေရာ Email စနစ္ေတြပါ အမ်ားအျပား အသံုးျပဳေနတာျဖစ္တာေၾကာင့္ Account တစ္ခုစီတုိင္းမွာ Password တစ္ခုစီ သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ မွတ္ရလြယ္ေအာင္ အေကာင့္အားလံုးကို Password တစ္ခုတည္းသာ ဖန္တီးျပီး အသံုးျပဳၾကတဲ့ သူေတြလည္း မနည္းပါဘူး။ ဒါဟာ အြန္လုိင္းအသံုးျပဳရာမွာ အလြန္မွားယြင္းတဲ့ အက်င့္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုျပဳလုပ္ျခင္းေၾကာင့္ မိမိရဲ႕ Password ကို ဟက္ကာေတြ ရရွိသြားရင္ အျခားအေရးႀကီး account ေတြပါ အကုန္ဆံုးရံႈးရမွာျဖစ္ပါတယ္။
(၄) Password ကို မေဝမွ်ပါနဲ႔
လက္ရွိ ကမၻာေပၚက အင္တာနက္နဲ႔ စမတ္ဖုန္းအသံုးျပဳသူ ၃၁ ရာခုိင္ႏႈန္းဟာ သူတို႔ရဲ႕ Password ေတြကို အျခားသူေတြနဲ႔ အကန္႔အသတ္မရွိ မွ်ေဝထားၾကပါတယ္။ အမ်ားစုကေတာ့ ခ်စ္သူရည္းစား၊ အိမ္ေထာင္ဖက္နဲ႔ မိသားစုဝင္ေတြဆီကိုပါ။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက လူဦးေရ သုံးပုံတစ္ပုံေလာက္ကလည္း Online Account password ေတြကေနစျပီး ဘဏ္ account Password ေတြအထိ တျခားသူေတြနဲ႔ မွ်ေဝထားၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာလည္း နာမည္ေက်ာ္ အႏုပညာရွင္ေတြရဲ႕ အေကာင့္ေတြ မၾကာခဏ Hack ခံေနရတာဟာ ဒီအခ်က္ေပၚမွ အေျခတည္မယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။ Account ကို Security ျမွင့္ေပးမယ္ဆိုျပီး Password လိမ္ယူသြားတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မည္သည့္အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႔မဆို Password မွ်ေဝတာဟာ အႏၱရာယ္မ်ားတဲ့ အျပဳအမူတစ္ခုျဖစ္တယ္လို႔ အြန္လိုင္းလံုျခံဳေရးပညာရွင္ေတြက သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။
(၅) Software ကို အၿမဲတေစ update ျပဳလုပ္ပါ
ဖုန္း OS ေတြ၊ ေဆာ့ဖ္ဝဲလ္ေတြနဲ႔ ကြန္ပ်ဴတာ ပ႐ိုဂရမ္ေတြဟာ မၾကာခဏ update Version ေတြ ျပဳလုပ္ေပးေနပါတယ္။ Update တုိင္းမွာ လံုျခံဳေရးစနစ္ကို အဆင့္ျမွင့္တင္မႈေတြ မၾကာခဏ ထည္သြင္းေပးထားတတ္တာမို႔ အျမဲတေစ Update ျပဳလုပ္ေနဖို႔လိုပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ အသံုးျပဳသူေတြက ေငြေၾကးကုန္က်မွာကို ႏွေမ်ာတာေၾကာင့္ Update ျပဳလုပ္ဖို႔ ဝန္ေလးတတ္ၾကပါတယ္။ အသစ္အသစ္ေသာ Virus ေတြ ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ်ေပၚထြက္လာေနတာေၾကာင့္ Update ပံုမွန္မလုပ္တာက အႏၱရာယ္မ်ားတဲ့ အေလ့အထတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
(၆) Public Wi-Fi ကြန္ယက္ေတြကို သတိထား အသံုးျပဳပါ
လူတုိင္းဟာ အခမဲ့ရရွိတဲ့ Public Wifi ေတြကို အသံုးျပဳရတာကို သေဘာက်က်ပါတယ္။ သံုးစြဲသူေတြဟာ ေကာ္ဖီဆိုင္၊ စားေသာက္ဆိုင္ေတြ၊ အမ်ားျပည္သူနဲ႔ သက္ဆုိင္တဲ့ သက္ဆုိင္တဲ့့ေနရာေတြနဲ႔ ေလဆိပ္ေတြမွာရိွတဲ့ Public Wifi ကြန္ရက္ေတြကေနတဆင့္ လူမႈကြန္ယက္ ဝက္ဘ္ဆိုက္ေတြ သံုးတာ၊ Email ေတြ စစ္ေဆးတာ၊ အင္တာနက္သံုးတာ၊ ေစ်းဝယ္တာေတြကို ျပဳလုပ္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီ Wifi ကြန္ရက္ေတြဟာ လံုျခံဳေရးအားနည္းတာေၾကာင့္ ကြန္ယက္အသံုးျပဳေနသူအခ်င္းခ်င္းရဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြကို ခ်ိဳးေဖာက္ဝင္ေရာက္ျပီး ခုိးယူလို႔ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Public Wi-Fi ကို သံုးေတာ့မယ္ဆိုရင္ ခ်ိတ္ဆက္မႈကို လံုၿခံဳမႈရိွေစဖို႔ encrypt လုပ္ေပးမယ့္ virtual private network (VPN) တစ္ခုကို ဖန္တီး အသံုးျပဳတာက အေကာင္းဆံုးပါပဲ။
ဒါ့အျပင္ အေကာင့္ေတြကို စိတ္ခ်ရျပီး ပံုမွန္အသံုးျပဳေနတဲ့ Email အေကာင့္နဲ႔သာ ဖြင့္သင့္ျပီးေတာ့ ကြန္ျပဴတာနဲ႔အသံုးျပဳမယ္ဆိုရင္ အသံုးမျပဳေတာ့ခ်ိန္မွာ အေကာင့္ေတြကို ပိတ္ထားဖို႔လဲ မေမ့သင့္ပါဘူး။ ဒီလိုအခ်က္ေတြနဲ႔ ကိုက္ညွိျပီးတဲ့အခါ မိမိအေနနဲ႔ မိမိရဲ႕ အြန္လိုင္းလူမႈကြန္ယက္အေကာင့္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး ဘယ္လိုအားနည္းခ်က္ေတြ ျပဳမူေနမိတယ္ ၊ ဘာေတြျပင္ဆင္ဖို႔လိုေနတယ္ဆိုတာေတြကို သိျမင္လာပါလိမ့္မယ္။
တကယ္တမ္းအားျဖင့္ လူမႈကြန္ယက္ဟာ ဘဝမဟုတ္ေပမယ့္ လူေတြအတြက္ အျခားမ်က္ႏွာစာတစ္ခုသဖြယ္ျဖစ္လာေနျပီလို႔ How the World Changed Social Media ဆိုတဲ့ စာအုပ္ထဲမွာ ဖြင့္ဆိုေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ မိမိတို႔ရဲ႕ လူမႈကြန္ယက္အေကာင့္ေတြကို ဘယ္လိုလံုျခံဳေအာင္ ထိန္းသိမ္းရမယ္ဆိုတာကို သိထားႏိုင္တာဟာ မိမိတို႔ရဲ႕ တျခားတပါးေသာမ်က္ႏွာစာကို တင့္တယ္လွပလံုျခံဳေအာင္ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းထားႏုိင္တာပဲျဖစ္တာေၾကာင့္ အသံုးျပဳရတာကလည္း ေက်နပ္ေပ်ာ္ရႊင္စရာျဖစ္ေနပါလိမ့္မယ္။
Mobile Guide / Vol.4_Issue 31
29 Nov 2017
Comments